In het vleermuisseizoen gaan de ecologen van Habitus vaak ’s nachts op pad en krijgen zij hulp van een aantal gepassioneerde flexibele vleermuisonderzoekers. Alex Zuijdervliet is één van deze vleermuisonderzoekers. Hij geeft je graag een kijkje in de wereld van een vleermuisonderzoeker. Wat doet een vleermuis-onderzoeker precies en hoe gaat vleermuisonderzoek nou eigenlijk in z’n werk? In dit interview kom je daar alles over te weten.

Voordat we de diepte in gaan, leren we Alex wat beter kennen aan de hand van een paar vragen over zijn opleiding en achtergrond.

Naast vleermuisonderzoeker volg je de opleiding Landscape & Environment Management aan de Hogeschool Inholland. Wat leer je tijdens deze opleiding?

De opleiding is ingedeeld in 4 leerjaren waarbij vakken worden geven zoals fysische geologie, watermanagement en (natuur)wet- en regelgeving. Elke periode is er een project waarbij je in groepsverband samenwerkt. Dergelijke onderwerpen zijn het maken van een inrichtings- en beheerplan van een natuurgebied of het schrijven van een adviesrapport voor het verduurzamen van de stad. Vooral de 3^e-jaars stage en het afstudeerproject zijn het meest waardevol, omdat je hierin de geleerde theorieën in je eigen onderzoek kan toepassen. 

Wilde je altijd al de ecologie in?

Voor mijn Hbo-studie heb ik twee Mbo-studies gevolgd, waarbij ik als hovenier en groenvoorziener heb gewerkt. Ik heb altijd al een voorliefde gehad voor planten, maar door mijn Hbo-studie ben ik mij breder gaan oriënteren en zijn mij vele andere soortgroepen gaan interesseren, zoals libellen, dag- en nachtvlinders. Sinds 2017 weet ik dus pas dat ik iets in de ecologie wil gaan doen.

En toen heb je ervoor gekozen om vleermuisonderzoeker te worden. Hoe ben je bij die keuze gekomen?

Vleermuisonderzoek is een belangrijk onderwerp voor een allround-ecoloog. Elke vleermuis is in Nederland beschermd. Het vereist daarom veel onderzoek om deze zoogdieren goed te kunnen beschermen. Ze leven een mysterieus (nacht)leven waar ik altijd al erg benieuwd naar ben geweest. Bij Habitus natuur & landschap krijg ik de kans om al ervaring op te doen met dit werk, nog voordat ik mijn opleiding afgerond heb.

Hoe ben je vleermuisonderzoeker geworden?

Sinds ik vanaf maart 2019 bij Habitus natuur & landschap als vleermuisonderzoeker begonnen ben, leer ik de fijne kneepjes van het vak. Je start in een opleidingstraject waarbij er begin van het seizoen een introductieavond wordt gegeven over de theorie van vleermuisonderzoek en vragenrondes met alle vleermuisonderzoekers binnen Habitus. Hierna ga je circa 5 keer met een ervaren vleermuisonderzoeker meelopen om ervaring op te doen. Je ontvangt van Habitus een batdetector, zaklantaarn en veiligheidshesje. Hierna wordt verwacht dat je zelfstandig aan de slag kan en krijg je je eigen projecten.

Nu we meer weten over Alex, is het tijd voor een aantal vragen over zijn werk als vleermuisonderzoeker.

Wat doet een vleermuisonderzoeker precies?

Als vleermuisonderzoeker onderzoek je woningen, flats en panden waar mogelijk vleermuizen in verblijven en/of onderzoek je vlieg- en/of foerageerroutes van vleermuizen. Dit gebeurt altijd tussen zonsondergang en zonsopgang, waarbij er avond- en ochtendbezoeken zijn.

• In het voorjaar en de zomer, van 15 april t/m 15 augustus, wordt er onderzoek gedaan naar mogelijke kraam- en zomerverblijven. Bij de avondbezoeken (2 tot 3 uur na zonsondergang) wordt gelet op uitvliegende vleermuizen. Bij de ochtendbezoeken (2 tot 3 uur vóór zonsopgang) wordt gelet op zwermactiviteit van invliegende vleermuizen.
  
  
• In de nazomer en het najaar, van 1 augustus t/m 31 september, wordt er onderzoek gedaan naar middernachtzwermen (voor massawinterverblijfplaatsen) en mogelijke paarverblijfplaatsen. Deze onderzoeken worden minimaal 1 uur na zonsondergang uitgevoerd en voor de middernachtzwermen worden bezoeken tussen 00:00 en 02:00 uur uitgevoerd. Voor het onderzoek naar mogelijke paarterritoria zijn er twee soorten gedrag mogelijk, namelijk roepende mannetjes (baltsroep) vanuit het verblijf in het geval van de ruige dwergvleermuis of roepende mannetjes (baltsroep) die rondjes vliegen rondom een bepaald gebied in het geval van de gewone dwergvleermuis.

‘”Er zijn twee soorten gedrag mogelijk. In het geval van de ruige dwergvleermuis een baltsroep vanuit het verblijf. In het geval van de gewone dwergvleermuis een baltsroep rondom een bepaald gebied.”

En hoe gaat dit vleermuisonderzoek in z’n werk?

Per week word je voor minimaal 2 nachten per week ingepland voor een bezoek. Je kan zowel alleen of in twee- drie- of viertallen worden ingepland. Daarna neem je contact op met je collega’s wanneer zij kunnen ‘vleren’ - zo noemen we de uitvoering van vleermuisonderzoek. Voor toegang tot het terrein is het soms nodig om contact op te nemen met de opdrachtgever. Elke vleermuisonderzoeker heeft toegang tot het project specifiek document waarin voor elk project achtergrondinformatie over het project staat. Dit moet worden doorgelezen voorafgaand aan het bezoek.

Neem ons eens mee naar een vleermuisonderzoek.

Op locatie inventariseer je eerst waar zich mogelijke vliegroutes en/of foerageergebieden kunnen bevinden. Ook ben je alert op eventuele sporen van vleermuizen zoals bijvoorbeeld uitwerpselen onder gaten in stootvoegen. Dat kan namelijk een verblijfplek van een vleermuis zijn. Hierna pak je je batdetector erbij. Een batdetector, of ultrasoon ontvanger, is een apparaatje dat hoge geluiden omzet in lagere geluiden, inclusief de geluiden die zo hoog zijn dat we ze niet kunnen horen. Elke vleermuis heeft zijn eigen piek-frequentie waar je de vleermuizen kunt identificeren. Deze waarnemingen voeren we in een app en worden intern doorgegeven.

Wat vind je het leukste aan het beroep van vleermuisonderzoeker?

Het ontdekken van nieuwe verblijfplaatsen. Ik blijf het fascinerend vinden dat bij een ochtendbezoek de laatste minuten vaak het belangrijkst zijn. Dan komen de vleermuizen terug na een nacht foerageren en gaan ze terug hun verblijf in. Op dat moment kan het opeens spitsuur zijn en moet je goed opletten op invliegende exemplaren. Dat vind ik altijd spannende momenten!

‘”Tijdens de laatste minuten van een ochtendbezoek is het spitsuur. Dan moet je goed opletten op invliegende vleermuizen. Dat vind ik altijd spannende momenten!”

Zijn er ook mindere of zware kanten aan dit vak?

Het nachtwerk wordt vaak als minder prettig ervaren. Ik krijg regelmatig de vraag van mensen: ‘hoe hou je dat uit met al dat nachtwerk?’, waarop ik vaak antwoord: als je je slaapritme op de werktijden aanpast, is er vrij weinig aan de hand. Persoonlijk heb ik er weinig problemen mee vroeg op te staan. Daarnaast kan het zijn dat op een project helemaal geen vleermuizen worden aangetroffen. Als je dan alleen bent kunnen de uren daardoor soms wel lang zijn.

Natuurlijk zijn we ook erg benieuwd hoe Alex het vindt om bij Habitus te werken. Tot slot vertelt Alex ons nog een aantal leuke feitjes over vleermuizen.

Hoe vind je dat het werk georganiseerd is bij Habitus?

Prima: de planning is overzichtelijk, je weet minimaal een week van tevoren bij welke projecten je staat ingepland en er is een interne Whatsapp-vleermuisgroep waarbij je vragen kunt stellen.

Wat is volgens jou het grootste misverstand over vleermuizen?

Sommige mensen denken dat vleermuizen bloed drinken en hebben geen idee dat ze onder de dakpannen van hun woning kunnen leven.

“Sommige mensen denken dat vleermuizen bloed drinken.”

Wat vind je de mooiste vleermuissoort en waarom? 

De gewone grootoorvleermuis, Plecotus auritus. Ik heb deze soort zelf nog nooit gezien of gehoord, maar het is wel een onwijs gave soort om te zien. Die oren zijn buitengewoon lang, bizar! 

Heb je wel eens iets bijzonders, geks of grappigs meegemaakt tijdens het uitvoeren van vleermuisonderzoek? 

Ja, de vele egels die je ’s nachts gewoon over straat ziet lopen, dat is erg grappig om te zien! 

Wat zijn je opleidingsdoelen en carrièredoelen? 

Aankomend collegejaar ga ik afronden met een leuk afstudeerproject. Daarna ga ik waarschijnlijk aan het werk bij een ecologisch adviesbureau. 

Is er iets dat je wil zeggen tegen mensen die ook de ecologie/vleermuisonderzoek in willen? 

Zeker doen! Je leert veel over de ecologie van vleermuizen en je doet veel ervaring op! 

Foto: gewone grootoorvleermuis, Plecotus auritus